Psychosomatische klachten

De term ‘psychosomatisch’ heeft over het algemeen geen positief imago bij de mensen die er aan lijden. Veel mensen die last hebben van chronische klachten hebben psychosomatische klachten zonder het te weten. Op het moment dat de huisarts of een therapeut deze optie benoemt, wordt er door de patiënt vaak verontwaardigd gereageerd: “Maar ik ben niet gek, hoor! Ik verzin mijn klachten echt niet!”

Psychosomatische klachten zijn lichamelijke klachten, die door medici niet goed te verklaren zijn. Bij onderzoek wordt er geen lichamelijke oorzaak gevonden. En als er wel iets gevonden wordt, is er onvoldoende bewijs of dit wel echt de oorzaak van de klacht is. Artsen noemen deze klachten ‘somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten’ of SOLK. De aangeboden behandeling bestaat meestal uit verlichting van de pijn door fysieke behandelingen, beweging onder professionele begeleiding en psychische hulp om te leren omgaan met de pijn. “Je moet er maar mee leren leven” wordt vaak gezegd.

Er zijn enorm veel klachten die psychosomatisch kunnen zijn. Hoofdpijn, migraine, nek-en schouderklachten, rugpijn, uitstralende pijnen, hernia, maag-en darmklachten, prikkelbare darm, spierpijnen, gewrichtspijnen, fibromyalgie, misselijkheid, chronische vermoeidheid, tinnitus, whiplash, depressie, eetstoornissen, slaapproblemen, enz, enz. Vaak hebben mensen meerdere klachten tegelijk of wisselen de symptomen elkaar gedurende de jaren af. Het kan voorkomen dat iemand eerst jarenlang rugpijn heeft, daaraan behandeld wordt en geen last meer heeft. Enkele weken of maanden later kan er hoofdpijn ontstaan, of pijn in de knie. Een groot deel van de mensen met psychosomatische klachten heeft altijd wel ergens last van, wat vreselijk frustrerend kan zijn. De heftigheid van de klacht zegt overigens niets over de oorzaak. Het is niet zo dat puur lichamelijke pijn erger is dan een psychosomatische klacht. Psychosomatische klachten kunnen zoveel pijn veroorzaken, dat deze met morfine zelfs niet te onderdrukken is.

Door een intakegesprek af te nemen bij je cliënt kun je meer te weten komen over de klacht en de mogelijke oorzaak er van. Aanwijzingen dat de klacht(en) psychosomatisch kunnen zijn:

• De klacht is niet elke dag even heftig aanwezig.
• De intensiteit van de klacht is gedurende de dag wisselend. ’s Avonds meer last, of juist in de ochtend.
• De klacht is wisselend van plaats. Dit kan een paar centimeter zijn of zelfs naar een ander lichaamsdeel.
• Er is een geschiedenis van meerdere onverklaarbare fysieke of psychische klachten bij de cliënt.
• De klacht verbetert tijdelijk door warmte of beweging.
• De klacht verbetert tijdelijk door fysieke behandelingen zoals massage, acupunctuur of fysiotherapie.
• De klacht wordt getriggerd door staan, lopen, zitten, liggen of door het doen van bepaalde activiteiten.
• Soms kan de klacht zelfs getriggerd worden door alleen te denken aan het doen van deze activiteit.
• De klacht verergert in perioden van stress of bij het ervaren van negatieve emoties.
• De cliënt heeft emotionele gebeurtenissen doorgemaakt in de maanden voorafgaand aan de klacht.
• De cliënt heeft ervaringen opgedaan in de jeugd, die hij/zij niet aan anderen zou toewensen.
• De cliënt heeft eigenschappen als: perfectionistisch, zichzelf wegcijferen, extreem zorgzaam, laag zelfbeeld, religieus/spiritueel, hooggevoelig, gedreven/competitief, piekeren, over eigen grenzen gaan.

 
Gelukkig zijn er veel artsen die serieus onderzoek doen naar het ontstaan van chronische klachten en die bevestigen dat de cliënt zijn/haar klacht inderdaad niet verzint of overdrijft. Een succesvolle arts op dit gebied was Dr. John E. Sarno. Zijn ontdekkingen hebben wereldwijd duizenden mensen met chronische pijn geholpen. Hij was revalidatie-arts en zag honderden patiënten met chronische pijn, zoals rugpijn. Hij constateerde dat veel van zijn patiënten geen baat hadden bij een operatie, injectie of fysieke behandelingen. Als ze al verlichting van klachten ervaarden, was dit maar tijdelijk en kwam de klacht na verloop van tijd weer terug. Hij wilde weten hoe dit kwam en ging al deze patiënten met elkaar vergelijken. Welke klachten hadden zij precies, wanneer verergerde de pijn en wanneer verbeterde deze? Wat was de diagnose geweest en in hoeverre was dit een verklaring voor de pijn? Hoe gingen deze mensen met hun klachten om? Zijn ontdekkingen waren opvallend. Diagnoses zoals een hernia of stenose en andere afwijkingen in de wervelkolom, waren slechts in zeldzame gevallen de oorzaak van de pijn die beschreven werd door de patiënt. Uit onderzoeken van scans bleek juist dat heel veel mensen dezelfde ‘afwijkingen’ hadden, zonder dat zij pijn hadden.

Verder kwam uit zijn eigen onderzoek naar zijn patiënten dat een bepaald type mens chronische klachten ontwikkelde. Mensen die beschikten over karaktereigenschappen die er voor zorgden dat échte emoties onderdrukt werden, kregen vroeg of laat last van lichamelijke en/of psychische klachten. Mensen die perfectionistisch zijn, zichzelf wegcijferen om voor anderen te zorgen, enorm gedreven zijn en over hun grenzen (laten) gaan, hebben te weinig aandacht voor wat ze diep van binnen echt willen of nodig hebben. Er ontstaat dan een conflict tussen het rationele, relativerende bewuste brein en het emotionele, primitieve onbewuste brein. Dit veroorzaakt spanning op het zenuwstelsel. Deze spanning leidt tot verkramping van weefsels en bloedvaten, waardoor de aanvoer van bloed en zuurstof belemmerd wordt en er triggerpoints in spieren kunnen ontstaan. Bovendien zorgt de fysieke pijn er voor dat je alleen maar gefocust bent op je lichaam en niet op datgene wat de pijn veroorzaakt, het innerlijke conflict. Het primitieve, onbewuste brein is hier blij mee, want bepaalde negatieve emoties worden als gevaarlijk beschouwd. Het brein wil deze emoties graag onderdrukken zodat je er geen last meer van hebt.

Bijvoorbeeld: als je streng bent opgevoed, zijn er regels over ‘hoe het hoort’. Afwijkende meningen worden niet gewaardeerd. Je moet jezelf dus constant aanpassen en jezelf anders voordoen dan je bent. Op den duur veroorzaakt dat frustratie en zelfs woede. Aangezien deze emoties je positie binnen je gezin in gevaar kunnen brengen, helpt je onbewuste brein je door de emotie te onderdrukken. Je wordt steeds beter in het aanpassen en pleasend gedrag vertonen, omdat je daardoor ruzie voorkomt, maar ontwikkelt in de loop van de jaren bijvoorbeeld een zeurende rugpijn, waar je geen verklaring voor hebt.

De sleutel tot herstel voor Dr. Sarno’s patiënten was, dat ze moesten stoppen met geloven dat hun lichaam het ongemak veroorzaakte. Hij vertelde ze dat de pijn die ze voelden niets meer was dan een trucje van het brein, dat de pijn gebruikte om de aandacht af te leiden van ongewenste emoties. Emoties moeten juist erkend en doorvoeld worden om het conflict in het brein te voorkomen of op te lossen. Vanaf het moment dat Dr. Sarno zijn patiënten ging informeren over de oorsprong van hun klachten en ze psychische therapie bood in plaats van ze door te sturen voor fysieke behandelingen, zag hij zijn patiënten wonderbaarlijk opknappen.

Ondanks dat de aanpak in de westerse geneeskunde anders doet vermoeden, is bij steeds meer artsen en therapeuten al veel bekend hoe psychosomatische klachten veroorzaakt worden en wat mensen met klachten er zelf aan kunnen doen. Boeken en documentaires kunnen je helpen je verder te verdiepen in het doel van psychosomatische klachten:

• Dr. John E. Sarno (de documentaire ‘All the Rage’ is een aanrader)
• Dr. Howard Schubiner
• Bruce Lipton
• Joe Dispenza
• Gabor Maté
• Saskia de Bruin
• Steven Ray Ozanich
  
  

Als therapeut of masseur zul je mensen altijd aanraden met een nieuwe klacht naar de huisarts te gaan. Het is belangrijk om ernstige aandoeningen uit te sluiten. De huisarts is daar de aangewezen persoon voor. Zelfs al duiden alle signalen op een psychosomatische klacht, het is niet aan jou om die diagnose te stellen. Ook juridisch gezien is het beter als je cliënt onderzocht is. Je wilt niet aangeklaagd worden omdat je bent gaan behandelen terwijl je cliënt toch een ernstige aandoening blijkt te hebben. Dat gezegd hebbende, kun je heel veel voor mensen betekenen die gehoord hebben dat ze er maar mee moeten leren leven en niet meer weten wat ze nu verder moeten doen.

Geschreven door: Sigrid Sneijders